काठमाडौं, १३ फाल्गुन ।  राष्ट्रपतिमा दुई पूर्व सभामुखबीच प्रतिस्पर्धा हुने भएको छ । नेपाली कांग्रेसका वरिष्ठ नेता रामचन्द्र पौडेल र नेकपा एमालेका उपाध्यक्ष सुवासचन्द्र नेम्वाङले शनिबार संघीय संसद भवनस्थित राष्ट्रपति तथा उपराष्ट्रपति निर्वाचन कार्यालयमा गई मनोनयन दर्ता गराएका हुन् ।

पौडेलको प्रस्तावकमा कांग्रेस सभापति शेरबहादुर देउवा, एकीकृत समाजवादीका अध्यक्ष माधवकुमार नेपाल, नेकपा माओवादी केन्द्रका वरिष्ठ उपाध्यक्ष नारायणकाजी श्रेष्ठ, जनता समाजवादी पार्टीका नेता अशोक राई र जनमत पार्टीका नेता अब्दुल खाँ रहेका छन् ।

त्यस्तै समर्थकमा लोकतान्त्रिक समाजवादी पार्टीका अध्यक्ष महन्थ ठाकुर, नेपाली कांग्रेसका उपसभापति पूर्णबहादुर खड्का, नागरिक उन्मुक्ति पार्टीकी अध्यक्ष रञ्जिता श्रेष्ठ, राष्ट्रिय जनमोर्चाका अध्यक्ष चित्रबहादुर केसी र माओवादी केन्द्र संसदीय दलका प्रमुख सचेतक हितराज पाण्डे रहेका छन् । पौडेललाई नेपाली कांग्रेससँगै नेकपा माओवादी केन्द्र, नेकपा एकीकृत समाजवादी, जनता समाजवादी पार्टी, जनमत पार्टी, नागरिक उन्मुक्ति पार्टी, लोकतान्त्रिक समाजवादी पार्टी र राष्ट्रिय जनमोर्चाको समर्थन छ ।

राष्ट्रपतिमा उम्मेदवारी दर्ता गरेपछि पौडेलले चुनाव हुने दिन २५ फागुनसम्म आफूलाई एमालेले पनि समर्थन गर्ने विश्वास व्यक्त गरे । ‘एमाले अध्यक्ष पनि म सँगै जेल बस्नुभएको हो, पुरानो साथी हो, यो पदलाई राष्ट्रको साझा पद बनाउन उहाँले योगदान गर्नुहोला भन्ने अपेक्षा गरेको छु’ उम्मेदवारी मनोनयन दर्तापछि उनले पत्रकारहरुसँग भने ।
नेकपा एमालेका उपाध्यक्ष सुवासचन्द्र नेम्बाङको प्रस्तावकमा अध्यक्ष एवं संसदीय दलका नेता केपी शर्मा ओली, पृथ्वीसुब्बा गुरुङ, गोकर्ण विष्ट, रघुवीर महासेठ र छविलाल विश्वकर्मा रहेका छन् । समर्थकमा एमालेकै नेताहरु योगेश भट्टराई, टोपबहादुर रायमाझी, जुलीकुमारी महतो, दिलकुमारी थापा (रावल) र अमनकुमार मास्के रहेका छन् ।

उम्मेदवारी दर्तापछि नेता नेम्वाङले पनि आफू नै राष्ट्रिय सहमतिको उम्मेदवार बन्न सक्ने बताए । विगतमा संविधानसभामा ३१ दलको सर्वसम्मत अध्यक्ष भएर संविधान जारी गर्न भूमिका खेलेको र त्यही संविधानको संरक्षक हुने अवसरका लागि हिँडेको भन्दै उनले भने, ‘राष्ट्रिय सहमति मेरो हकमा पनि हुनसक्छ ।’

राष्ट्रपतिका दुवै उम्मेदवार पूर्व सभामुख हुन् । रामचन्द्र पौडेल २०५१ साल पुस ३ गतेदेखि २०५५ साल चैत ९ गतेसम्म सभामुख थिए । सुवासचन्द्र नेम्वाङले २०६५ साउन १२ देखि २०६९ साल जेठ १४ गतेसम्म पहिलो कार्यकाल संसदको नेतृत्व गरेका थिए । २०७० फागुन ६ गतेदेखि २०७२ साल असोज २७ गतेसम्म दोस्रो कार्यकाल सभामुख भएर संसदको नेतृत्व गरेका थिए । दुबै संविधानसभामा पनि उनले संविधानसभा अध्यक्षको भूमिका निर्वाह गरे ।

कांग्रेस उम्मेदवार पौडेललाई सरकारको नेतृत्वकर्ता दल माओवादी केन्द्रसहित ८ दलको साथ छ । उनी आवद्ध नेपाली कांग्रेसका साथै माओवादी केन्द्र, एकीकृत समाजवादी, जनता समाजवादी पार्टी, लोकतान्त्रिक समाजवादी, जनमत पार्टी, नागरिक उन्मुक्ति पार्टी र राष्ट्रिय जनमोर्चाको साथ छ ।

एमाले उम्मेदवार नेम्वाङको समर्थनमा अरु कुनै पनि दल खुलेका छैनन् । एमाले नेताहरुले भने १० पुसमा भएको सहमतिअनुसार नै नेम्बाङलाई उम्मेदवार बनाएकाले त्यो बेला एक ठाउँमा भएका दलहरुको समर्थन पाउने विश्वास व्यक्त गरेका छन् ।

राष्ट्रपतिका दुवै उम्मेदवार नेपाली राजनीतिमा लामो समयदेखि रहेका र खारिएका नेता हुन् । दुवै नेता संसदीय राजनीतिबारे दख्खल राख्ने नेता पनि हुन् । दुवै नेताको समानता शालीनता पनि हो ।

उमेरले रामचन्द्र पौडेल जेठा हुन् । २००१ असोज २९ गते तनहुँको मिर्लुङ, बाहुनपोखरामा मध्यमवर्गीय किसान परिवारमा जन्मिएका पौडेल हाल काठमाडौंको बोहोराटारमा बस्दै आएका छन् । उनी नेपाली साहित्य, शास्त्री (संस्कृत) मा स्नाताकोत्तर हुन् ।

सुवास नेम्बाङ २००९ साल फागुन २८ गते इलामको सुन्तलाबारीमा जन्मिएका हुन् । हाल काठमाडौंको बालुवाटारमा बस्दै आएका नेम्बाङ कानुनका प्राध्यापकसमेत थिए । प्रध्यापन, कानुन व्यवसाय र राजनीतिलाई एकसाथ अघि बढाएका उनी कुनै बेला प्राध्यापक संघमा पनि सक्रिय थिए । नेपाल बार एसोसिएसनको महासचिव पनि भए ।

रामचन्द्र पौडेल र सुवास नेम्बाङ संसदीय राजनीतिमा सँगसँगै छन् । दुवैले २०४७ पछिका आम निर्वाचनमा भाग लिँदै आएका छन् । रामचन्द्र पौडेल २०४८, २०५१, २०५६, २०६४, २०७० र २०७९ सालको चुनावमा तनहुँबाट निर्वाचित भए भने ०७४ सालमा पराजित भएका थिए ।

सुवास नेम्बाङ २०४८ देखि २०५२ सालसम्म राष्ट्रिय सभा सदस्य थिए । २०५६, २०६४, २०७०, २०७४ र २०७९ मा इलामबाट निर्वाचित भए । ०५६ सालमा प्रतिनिधिसभा सदस्यको चुनाव जिते पछि उनले प्रतिनिधिसभाको सार्वजनिक लेखा समितिको सभापतिको जिम्मेवारी निर्वाह गरे । संसदीय गतिविधिलाई खुला गर्नुपर्छ भन्दै उनले लेखा समितिमा पत्रकारहरुलाई रिपोर्टिङका लागि खुला गरेका थिए ।

दुवै नेताले राजनीतिक जीवन सुरुवात गर्दा मुलुक प्रजातन्त्रका लागि संघर्षरत थियो । रामचन्द्र पौडेल २०१५ सालदेखि नेपाली कांग्रेसमा आवद्ध भएका हुन् । त्यसबेला मुलुक प्रजातन्त्रलाई संस्थागत गर्ने कसरतमा थियो । २००७ सालमा प्राप्त प्रजातन्त्रलाई संस्थागत गर्न २०१५ सालमा आम चुनाव भएको थियो । तर, २०१७ सालमा जननिर्वाचित संसदलाई भंग गरेर तत्कालीन राजा महेन्द्रले शासनसत्ता हातमा लिएर पञ्चायती व्यवस्था सुरु गरे ।

प्रजातन्त्रलाई संस्थगत गर्न खोज्दा खोज्दै खोसिएको राजनीतिक अवस्थाबाट राजनीतिक जीवन सुरुवात गरेका रामचन्द्र पौडेलले प्रजातन्त्र पुनर्प्राप्तीका लागि जीवनभर संघर्ष गरे ।

राष्ट्रपतिको उम्मेदवार भएपछि उनले पत्रकारहरुसित भनेका छन्, ‘प्रजातन्त्रका लागि ७० वर्ष लड्नुप¥यो । ७० वर्षसम्म लडेर ल्याएको संविधान, संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र र समावेशी लोकतन्त्रले नेपाली जनतामा जुन अभुतपूर्व अधिकार प्रदान गरेको छ । त्यसको रक्षा गर्नको निम्ति आएको छु ।’

फेरि पनि प्रजातन्त्रलाई खोस्ने र व्यवस्थामाथि खेलवाड गर्ने स्वार्थी प्रयासबाट सबै नेपाली सजग हुनुपर्ने पौडेल बताउँछन् । उनको प्रतिवद्धता छ, ‘संविधानको भावना र मर्म अंगाल्दै संघीय लोकतान्त्रक गणतन्त्र र समावेशी लोकतन्त्रलाई संस्थागत गर्दै संविधानको रक्षकको हैसियतले राष्ट्रपति भएर जिम्मेवारी पूरा गर्ने प्रयास रहनेछु ।’

२०२५ सालमा बीपी कोइराला सुन्दरीजल जेलबाट रिहा भएपछि रामचन्द्र पौडेललाई भेट्न सेन्टर जेल गएका थिए । त्यहाँ नै बीपीसँग पौडेलको पहिलो भेट भएको थियो । त्यस बखतमा बीपीले पौडेलसँगै रहेका कम्युनिस्ट नेताहरु मनमोहन अधिकारी तथा शम्भुराम श्रेष्ठलाई पनि भेटेका थिए ।

अर्थात, पञ्चायती शासन व्यवस्थाका विरुद्ध कांग्रेसले कम्युनिस्टसँग समेत सहकार्यको हात बढाउँदै गर्दा सुवास नेम्बाङ पनि राजनीतिमा होमिएका हुन् । स्नातक अध्ययनका क्रममा २०२८ सालबाट राजनीतिमा होमिएका हुन् सुवास नेम्बाङ ।

पञ्चायती व्यवस्थाका विरुद्ध आफूलाई उभ्याएका कारण २०३३ सालमा नेम्बाङ राजकाज मुद्दामा केन्द्रीय कारागारमा थुनामा परे । थुनामा रहँदा कम्युनिस्ट पार्टी कोअर्डिनेनेशन केन्द्रमा संगठित भएका थिए नेम्बाङ । ०४८ देखि लगातार सांसद छन् ।

रामचन्द्र पौडेल पनि प्रजातन्त्रका लागि आवाज उठाउँदा पटक पटक जेल परे । पहिलो पटक २०१८ को भरतपुर काण्डको विरोधमा उत्रदा गिरफ्तार भई जेल परे । २०३४ सालमै कांग्रेसको केन्द्रीय सदस्य भएका उनी राजनीतिक जीवनमा २०१८ देखि २०६२ सम्ममको अवधिमा पटक पटक गरी १४ वर्ष जेलमा बन्दी जीवन बिताए ।

‘रामचन्द्रका १४ वर्ष वनबास’ भनेर राजनीतिमा चर्चित पनि छ । २०४७ पछिका आमनिर्वाचनमा ६ पटक प्रतिनिधि सभा सदस्य निर्वाचित भएका पौडेल सभामुखका अलावा पटक–पटक मन्त्री भएका छन् । स्थानीय विकास, कृषि तथा सहकारी, गृह, सञ्चार, जलस्रोत, शिक्षा र शान्ति पुनः निर्माण मन्त्रालयको जिम्मेवारी सम्हालेका पौडेल पटक पटक उपप्रधानमन्त्री पनि भए ।

पौडेलका प्रजातान्त्रिक समाजवाद, आस्थाको यात्रा, कृषि क्रान्ति र समाजवाद, राजनीतिको मार्ग, नेपाली कांग्रेस रूपान्तरणको मार्गलगायत दर्जन पुस्तक र विभिन्न विषयमा नेपाल पत्रपत्रिका र अनलाइन सञ्चार माध्यममा समसाययिक लेख प्रकाशित छन् ।

आ–आफ्नो पार्टीमा रामचन्द्र पौडेल र सुवास नेम्बाङको समान परिचय छ – मध्यमार्गी नेता ।

कांग्रेसभित्र सधैं मध्यमार्गी नेताका रुपमा परिचित पौडेल तत्कालीन अवस्थामा द्वन्द्वरत नेकपा माओवादीलाई मूल प्रवाहको राजनीतिमा ल्याउने क्रममा वार्ता र सहमतिका काममा अग्रणी मध्यमार्गी भूमिका खेलेका थिए । १२ बुँदै सहमति र विस्तृत शान्ति सम्झौताका मस्यौदाकार सहमति र सहकार्यका पक्षपाती पनि हुन् ।

गत ४ मंसिरको आम निर्वाचनपछि नेपाली कांग्रेस र माओवादी मिलेर सरकार बनाउनुपर्छ भन्दै आएका पौडेलले एमाले र माओवादीबीच प्रधानमन्त्री आधा आधा कार्यकाल र राष्ट्रपति एमालेले पूरै कार्यकाल लिने गरी २०७९ पुस १० गते सहमति भएपछि ‘प्रचण्डबाट कांग्रेसलाई नभई, कांग्रेसले प्रचण्डलाई धोका दिएको’ भनेर सार्वजनिक अभिव्यक्ति दिएका थिए ।

त्यही दिनदेखि बिथोलालिएको चुनाव अगाडिको गठबन्धन ब्यूँताउँदै पौडेल आफैं राष्ट्रपतिका उम्मेदवार बनेका छन् ।

सुवास नेम्बाङ पनि एमालेका मध्यमार्गी नेता हुन् । खासगरी तत्कालीन नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (नेकपा) विवादमा नेम्बाङले मध्यमार्गी भूमिका खेलेका थिए । नेम्बाङले अहिले पनि कम्युनिस्ट पार्टीहरु विभाजित हुन नहुने मत राख्छन् । नाम सम्बन्धी विवादमा सर्वोच्च अदालतले नै नेकपा एकता भंग गरिदिएपछि एमाले र माओवादी केन्द्र ब्यूँतिए । त्यसपछि एमालेमा भएको विवादमा पनि नेम्बाङले मध्यमार्गमा रहेर अग्रणी भूमिका खेले ।

परिणाममा घनश्याम भूसाल, भीम रावल, सुरेन्द्र पाण्डे, गोकर्ण विष्ट, योगेश भट्टराई, रघुजी पन्त लगायतका नेताहरु एमाले फुटेर नेकपा एकीकृत समाजवादी बन्दा एमालेकै रहेको भनी एमालेमा उनको प्रशंसा हुने गर्दछ । तर, यसबीचमा घनश्याम भूसाल भने एकीकृत समाजवादी प्रवेश गरिसकेका छन् ।

विगतको नेकपा ब्यूँताउनुपर्ने प्रयास र मागमा सकारात्मक रहँदै आएका नेम्बाङले आफूलाई राष्ट्रपतिको उम्मेदवार बनाउने भए केपी शर्मा ओली र पुष्पकमल दाहाल प्रचण्ड मिल्नुपर्ने मत राख्दै आएका थिए । यस विषयमा एमाले अध्यक्ष ओलीले समयमै निर्णय दिएनन् ।

माओवादी केन्द्र राष्ट्रपतिमा कांग्रेसको उम्मेदवारलाई समर्थन गर्ने निर्णयमा पुगेपछि एमालेले नेम्बाङलाई नै राष्ट्रपतिको उम्मेदवार बनाउने निर्णयमा पुगेको छ । नेम्बाङको आश फेरि पनि उही माओवादी केन्द्रले गत १० पुसमा भएको सहमति अनुसार आफूलाई मत दिने र चुनाव जित्न सक्छु कि भन्नेमा छ ।

यही विश्वासका आधारमा एमालेले १० पुसमा बनेको गठबन्धन तोडिएको घोषणा गरेको छैन । ‘सुबासजीको उम्मेदवारी पुस १० को निरन्तरता हो,’ एमालेका उपमहासचिव पृथ्वीसुब्बा गुरुङ भन्छन्, ‘१० गते प्रचण्डलाई प्रधानमन्त्री नियुक्तिका लागि हस्ताक्षर गर्ने दल र मतदानताहरु कायम रहन्छ भन्ने हाम्रो विश्वास छ ।’ (अनलाइन खबरबाट)